آنجا دما 22 درجه سانتي گراد است!

اگر بر سطح سياره کپلر-22 ب بايستيم چه منظره اي را خواهيم ديد؟ "ران ميلر" هنرمند حيطه ي دانش، اين منظره را که شايد روزي بتواند جايگاه انسان هاي مهاجرت کرده از زمين باشد، به تصوير کشيده است. سطح اين سياره سرشار از آب است. و جرياني پيوسته از ابرها، بسياري از سيارات خواهر آن را از ديد پنهان مي کنند. شايد کپلر-22 ب به زيبايي خانه ي زميني ما باشد. کپلر-22 ب تقريباً دو برابر اندازه زمين است؛ و در فاصله اي از خورشيدش قرار گرفته که اجازه مي دهد آب به صورت مايع در آن جريان داشته باشد. در ضمن، قرارگيري در اين فاصله باعث مي شود دماي سطح آن نه آن قدر سرد و نه آن قدر گرم باشد که حيات- به شکلي که ما مي شناسيم- نتواند در آن پديدار شود.
ستاره شناسان، سياره کوچکي را در مدار زيست پذير پيرامون ستاره اي چون خورشيد يافتند. دانشمندان شکارچي سياره هاي برون زميني، به کمک تلسکوپ فضايي کپلر، نخستين سياره اي که در مداري مناسب به دور ستاره ميزباني مناسب مي گردد و توانايي نگهداري از آب مايع را نيز دارد، کشف کردند.
اين سياره به کمک تلسکوپ فضايي کپلر کشف شده است که در جستجوي نشانگان "تيره شدن و کاهش يافتن نور يک ستاره به دليل گذر يک سياره از برابر آن و قرار گرفتن ميان تلسکوپ و ستاره" است، رويدادي که به آن "گذر" نام داده اند.
"آلن باس"، از اعضاي بخش پژوهش هاي پيرامون دانش بنياد کارنگي در اين زمينه مي گويد:" اين کشف، بر رشد يافتن اين گمان کمک مي کند که شايد ما در جهاني سرشار از زندگي و جانداران زنده در حال زندگي هستيم. به زودي، تلسکوپ کپلر به نسبت فراواني سياره هاي مانند زمين در مدار زيست پذير ستاره هاي کهکشان راه شيري پي خواهد برد.
سياره اي که به تازگي يافت شده، با نام "کپلر-22ب" رده بندي شده و در فاصله 600 ميليون سال نوري از زمين به دور ستاره اي در اندازه هاي خورشيد و با رده بندي G در رشته ستارگان اصلي مي گردد. اندازه آن در حدود 4 /2 برابر زمين و هر يک بار گردش آن به دور ستاره برابر 290 روز است. همچنين، درست در ميانه کمربند زيست پذير ستاره در حال گردش به دور آن است؛ جايي که نه چنان دور از ستاره است که آب در روي آن يخ بزند و نه چنان نزديک که آب بخار شود.
هر چند، تنها با ديدباني "گذر" سياره از برابر ستاره، نمي توان جرم آن را با دقت اندازه گيري کرد. بر همين برهان، ستاره شناسان از تلسکوپ هاي ديگري براي پي بردن به اندازه کشش گرانشي آن سياره، بر پايه اثري که بر ستاره ميزبان مي گذارد، سود جسته اند؛ اما تاکنون موفق به آشکار سازي چنين اثري نشده اند. و به اين معناست که جرم سياره بايد تا 36 مرتبه از جرم زمين کمتر باشد.
بنابر اندازه ظاهري، اين سياره به رده سياره هاي آبر زمين نزديک است که قطر آنها بيش از دو برابر قطر زمين است. "بيل بوراکي"، دانشمند ارشد ناسا در پروژه کپلر، اين يافته تازه را در گفت و گويي با رسانه ها در مرکز پژوهش هاي ايمس واقع در مافت فيلد کاليفرنيا اعلام کرد و گفت:"در منظومه خورشيدي، همانند اين سياره وجود ندارد."
بنابر گفته بوراکي، اين سياره مي تواند از سنگ تشکيل شده باشد و داراي آب نيز باشد؛ اما "لسلي راجرز"، دانشجوي کارشناسي ارشد بنياد فناوري ماساچوست، گفت:"بيشتر سياره هاي در اين اندازه، همچون غول سياره هاي گازي کوچکي هستند با حجم قابل توجهي گاز که يک هسته سنگي را در بر گرفته است. کپلر-22ب نيز شايد بيشتر به يک نپتون کوچک شبيه باشد تا به نمونه اي بزرگ از زمين.
پيش تر، دو سياره سنگي ديگر در کمربند زيست پذير ستارگان خود کشف شده بود؛ اما هر دو خورشيد اين سياره ها از خورشيد زمين بسيار سردتر بودند و نيز هيچ کدام از سياره ها از در مدار طلايي خورشيدشان در گردش نبودند، مداري که بهترين شرايط را براي ميزباني از زندگي، به ريخت و گونه اي که مي شناسيم را داراست."بوراکي" در گفت وگويش اشاره کرده که اگر اثر گلخانه اي در آن سياره مانند زمين عمل و اثر کند، دماي سطحي "کپلر-22ب" بايد کمابيش 22 درجه سانتي گراد باشد.
در اين تصوير، ستارگان رشته اصلي را مي بينيد. در بالا، ستارگان جوان قرار دارند و در مرکز، غول هاي سرخ که مرحله پاياني عمر يک ستاره است. و سرانجام شايد به کوتوله ي سپيد دگرگون گردد. خورشيد در ميانه ي راه است که به آن ستاره اي از رده ي G گفته مي شود. براي آگاهي بيشتر از ستارگان رشته اصلي، به " موضوع ويژه" شماره آبان ماه سال 1389 مجله دانشمند با عنوان "اين کيهان شگفت آور" نگاه کنيد.
تلسکوپ فضايي 600 ميليون دلاري کپلر، در ماه مارس سال 2009 براي رديابي سياره هاي فراخورشيدي و به اندازه سياره زمين به فضا پرتاب شد. هدف مأموريت اين افزار پيشرفته، رديابي سياره هايي است که در مداري مناسب و به اصطلاح طلايي به دور سياره مرکزي خود در گردش هستند و از جرم مناسب برخوردار بوده و داراي آب هم باشند، همچنين داراي شرايط مناسب براي پشتيباني از زندگي. براي اين منظور، دانشمندان از روشي به نام "روش گذر"سود جستند. در اين روش، دانشمندان به دنبال تاريکي هاي بسيار اندک و گذرايي بر روي ستاره هاي مورد بررسي مي گردند که هنگام گذر سياره ها بر روي آنها ايجاد مي شود. آنگاه از ميان سياره يافت شده، سياره هاي "نامزد" را بر مي گزينند و با بررسي هاي بيشتر، توانايي زيست پذير بودن آن را مي کاوند. اين پردازش ها، با تلسکوپ هاي روي زمين، سال ها به درازا مي انجامد. اما گروه دانشمندان کپلر تنها در مدت 13 ماه نخست فعاليت خود، 1235 سياره نامزد را يافتند که شامل 54 سياره در مدار زيست پذير و 68 سياره در اندازه هاي زمين مي شد.
تا امروز و پس از گذشت يک هزار روز، 2326 سياره نامزد يافت شده که 207 تاي آنها کمابيش به اندازه زمين هستند و بيش از 680 تا، از اندکي بزرگ تر تا اندازه هايي که به آنها مي توان ابر زمين گفت. در اين بين، 48 سياره نامزد، داراي شرايط بسيار مناسب، از جمله قرار داشتن در کمربند زيست پذير و همچنين مدار طلايي هستند؛ و دوازده تا از اين سياره هاي نامزد فرا خورشيدي را دانشمندان کپلر بررسي بيشتري کردند.
در اين تصوير، سياره زمين با سياره"کپلر-22 ب" در مدار خود به دور ستاره هاي مرکزي مقايسه شده اند. منطقه ي سبز، کمربند زيست پذير است. سياره ي بهرام بر لبه ي بيروني و سياره زهره بر لبه ي دروني واقع شده اند. زمين، روي مدار طلايي قرار گرفته که نه مانند بهرام، چندان دور از خورشيد است که آب در آنجا يخ بزند و نه مانند زهره چنان نزديک به آن که آب بخار شود. سياره "کپلر-22 ب" نيز روي مدار طلايي سياره خود قرار دارد.
ستاره شناسان به کمک تلسکوپ فضايي کپلر در هزار روز گذشته ( از تاريخ اين گزارش) بيش از 150 هزار ستاره را زير نظر گرفته اند. در ميان گروه ستاره اي چنگ ( يا صورت فلکي بربط، شلياق يا چنگ رومي با نشانه آشکار ستاره وگا که 25 سال نوري از زمين دورتر است) و گروه ستاره اي قو ( يا صورت فلکي دجاجه يا ماکيان با نشانه آشکار ستاره Deneb که 3229 سال نوري از زمين دورتر است. اين دو گروه ستاره اي در آسمان شب در کنار يکديگر قرار دارند. گروه کاري کپلر تاکنون بيش از 2300 سياره فراخورشيدي مانند زمين يافته اند که گزارش يافتن بيش از هزار تا از آنها در ماه فوريه منتشر شده است. و بزرگي تنها 10 تا از آنها، بيش از دو برابر زمين است.
براي پذيرش يک سياره تازه، دانشمندان بايد سه بار "گذر" سياره را از برابر خورشيدش رديابي کنند. دانشمندان، نخستين "گذر" سياره "کپلر-22ب" را تنها سه روز پس از آغاز گردآوري داده ها توسط تلسکوپ فضايي کپلر، ديدباني کردند. سومين "گذر" نيز در دسامبر 2010 ديدباني شد. بوراکي مي گويد:"ما کشف اين سياره را به عنوان هديه بزرگي در نظر مي گيريم. و ممکن است اين سياره تازه کشف شده و ماه هايي که شايد به دور آن در گردش باشند، پذيرا و در بردارنده زندگي فرازميني باشند."
بنابر گفته جيل تارتر، يکي از اعضاي بنياد ستي(1)(بنياد جست و جو براي يافتن هوشمندان فرازميني)، اين بنياد در نظر دارد با کمک مجموعه راديوتلسکوپ "آلن" واقع در کاليفرنيا و با اميد به يافتن هرگونه نشانگاني از تمدن هوشمندان فرازميني، سياره هاي تازه کشف شده را ديدباني کند. اين مجموعه راديو تلسکوپ از ماه آوريل و به دليل کمبود اعتبار مالي، استفاده نشده است؛ اما دانشمندان اين نهاد از 5 دسامبر 2011، و در پي کمک مالي نيروي هوايي ايالات متحده و نيز کمک هاي مالي از ديگر نهادها، کار خود را از سر گرفته اند.
سياره "کپلر-22 ب" در برداشتي هنري. سياره اي که 2/4برابر زمين است و در فاصله 600 سال نوري از ما و در کمربند زيست پذير و مدار طلايي، به دور ستاره خود در گردش است. دانشمندان اميدوارند در آنجا زندگي و با اميدواري بيشتر، زندگي هوشمند در جريان باشد. اين سياره به کمک تلسکوپ فضايي کپلر کشف شده است که در جست و جوي نشانگان "تيره شدن و کاهش يافتن نور يک ستاره به دليل گذر يک سياره از برابر آن و قرار گرفتن ميان تلسکوپ و ستاره" است، رويدادي که به آن" گذر" نام داده اند.
در اين تصوير، گروه ستاره اي چنگ در بالا و گروه ستاره اي قو در ميانه را مي بينيد. صورت فلکي شکوهمند قو، انگار در ميانه آسمان شب و در لابه لاي ستارگان در پرواز است.

پي‌نوشت‌ها:
 

1.Search for Extra Terrestrial Intelligence (SETI)
براي آگاهي بيشتر از فعاليت هاي تلسکوپ فضايي کپلر، به اين نشاني نگاه کنيد:
http://kepler.nasa.gov
براي آگاهي از فعاليت هاي مرکز پژوهش هاي ايمس به اين نشاني نگاه کنيد:
http://www.nasa.gov/centers/ames/home/index.html
براي آگاهي بيشتر در زمينه فعاليت هاي جست و جوي زندگي فرا زميني، به اين نشاني نگاه کنيد:
http://www.newscientist.com/topic/astrobiology
 

منبع: نشريه دانشمند، شماره 580.